Vergi Mükellefi Nedir? Nasıl Olunur?

Her ülkede olduğu gibi Türkiye’de de kişi ve kurumlar tarafından ödenmesi gereken vergi çeşitleri vardır. Gelir vergisi, katma değer vergisi (KDV), özel tüketim vergisi (ÖTV) ve  kurumlar vergisi gibi başlıca vergiler ile diğer tüm vergi türleri, vergi mükellefleri tarafından ödenir. Peki, bu vergi mükellefleri kimlerdir ve nasıl vergi mükellefi olunur?

Vergi Mükellefi Nedir?

Vergi mükellefi, vergi borcuna sahip olabilen ve devletin ilgili kurumlarına vergi ödemekle yükümlü olan kişi ve kurumlara verilen isimdir. Ayrıca vergi mükellefi tanımı, Vergi Usul Kanunu’nun 8. maddesinde “Vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu terettüp eden gerçek veya tüzel kişidir.” şeklinde yer alır. “Terettüp etmek”, ödev olarak üzerine düşme anlamına gelirken “gerçek ve tüzel kişi” ifadesi ise her vatandaşın ve kurumun vergi mükellefi olabileceğini ifade eder.

Kişi ve kurumların vergi mükellefi olmasını sağlayan vergi yükümlülüğü, birçok farklı işlem ve eylem sonucunda ortaya çıkabilir. İş, gelirler, ödemeler, tüketicilik, kamu hizmeti almak ve diğer ticari faaliyetler, bu işlem ve eylemlere örnek olarak gösterilebilir.

Vergi Mükellefiyeti Türleri Nelerdir?

Vergi mükellefleri tek bir grupta toplanmaz. İşletme tipleri, vergi türleri ve ticaret modelleri gibi birçok etken, mükelleflerin farklı sınıflara ayrılmasına ve vergi mükellefi türlerinin ortaya çıkmasına sebep olur. Genel olarak baktığımızda karşımıza çıkan vergi mükellefiyeti türleri ise tam mükellefiyet ve dar mükellefiyettir.

Tam Mükellefiyet 

Tam mükellefiyet, resmi iş merkezi veya kanuni merkezi Türkiye’de olan kuruluşların mükellefiyet türüdür. Tam mükellef olan kuruluşlar, Türkiye dışındaki ülkelerde gerçekleştirdikleri ticari faaliyetlerden doğan gelirler için de Türkiye’de vergi öderler. Yani tam mükellefiyet hem yurt içi hem de yurt dışı gelirlerinin tamamının Türkiye’de vergilendirilmesi durumudur.   

Dar Mükellefiyet

Dar mükellefiyet, resmi iş merkezi veya kanuni merkezi Türkiye’de bulunmayan kuruluşların mükellefiyet türüdür. Bu kuruluşlar sadece Türkiye’de elde ettikleri kazançlar için Türkiye’de vergilendirilirler. Dar mükellef türündeki kuruluşların diğer ülkelerden elde ettikleri gelirler Türkiye’deki vergilendirmeye dahil edilmez.

Vergi Mükellefi Olmanın Avantajları Nelerdir?

Vergi mükellefi olmak çoğu durum için zorunludur. Dolayısıyla vergi mükellefi olmanın avantajları arasında ilk sırada yasal mevzuatlara uygun ticari faaliyetler gerçekleştirebilme hakkı yer alır. Yasal mevzuatlara uygun hareket eden kişi ve kurumlar hukuk karşısında her zaman avantajlıdır. Kanunlar dışına çıkmayan vergi mükellefleri, olası anlaşmazlıklarda güvence altında olur ve haklarını her zaman koruyabilir.

Vergi mükellefi olmanın bir diğer avantajı da ülke ekonomisine katkı sağlayabilmektir. Vergilerin temel amacı, devletin ekonomik açıdan güçlenmesi ve vatandaşlara çeşitli hizmetler sağlamasıdır. Vergi mükellefiyeti görevini yerine getiren kişi ve kurumlar, ülke ekonomisinin işleyişine katkı sağlar. 

Şirket ve işletme gibi kuruluşlar için de vergi mükellefiyeti önemli avantajlar getirir. Başta devlet kurumları olmak üzere çeşitli kurumların sağladığı teşvik ve yatırımlardan, vergi mükellefi olarak faydalanabilmek mümkündür. Ayrıca vergi mükellefleri, çeşitli vergi kalemleri için muafiyet, indirim ve iade hakkı da kazanabilir. 

Kimler Vergi Mükellefidir?

Vergi Usul Kanunu’nda yapılan tanıma göre üzerine vergi borcu yüklenebilen tüm kişi ve kurumlar vergi mükellefi olarak kabul edilir. Kısaca Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisindeki her vatandaş ve her kurum vergi mükellefidir. Fakat bazı kişi ve kurumlar vergi mükellefiyetinden muaf tutulurken vergi yükümlülüğünün diğer kişi ve kurumlara yansıtılması da söz konusudur. Böyle bir durumda dolaylı yoldan vergi mükellefi olmak da mümkündür. 

Vergi mükelleflerinin, vergi takvimi doğrultusunda devlet kurumlarına vergi beyannamesi verme ve ilgili tutarı ödeme gibi görevleri vardır. Bununla birlikte KDV gibi bazı vergi kalemlerini toplamakla görevli olan mükellefler, topladığı bu vergileri devletin ilgili kurumuna ödeyerek aracı görevi yapar.

Özetlemek gerekirse vergilerle ilgili kanunlarda yer alan mükellefiyet şartlarını taşıyan her kişi ve kurum vergi mükellefidir. Vergi mükelleflerine şöyle örnekler verebiliriz. 

●       İşletme sahipleri

●       Girişimciler

●       Şirketler

●       Maaşlı çalışanlar

●       Serbest meslek erbapları

●       Gayrimenkul ve araç sahibi olanlar

●       Çeşitli yollardan gelir elde edenler

Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?

Vergi mükellefi olmak, vergi türüne göre değişen şartlarla mümkündür. Temelde resmi işlemler tamamlamadan ve devletin herhangi bir kurumuna başvurmadan da vergi mükellefi olmak mümkündür. Örneğin bireylerin mükellef olabilmeleri için kanuni ehliyet değil, hak ehliyeti olması yeterlidir. Öyle ki bir vatandaş, herhangi bir alışveriş yaparken de vergi yükümlülüğüne sahip olabileceği için zaten doğal bir vergi mükellefidir.

Kuruluşlar açısından baktığımızda ise bir gelirin veya kanunlarla belirlenen faaliyetlerin gerçekleştiriliyor olması gerekir. Devletin ilgili kurumlarına başvuru yapıp vergi levhası almak ve resmi bir kuruluş olmak, işletmeler ve şirketler açısından mükellef olma şartları arasındadır. Vergi mükellefiyetini resmileştiren kuruluşlar, işletme veya şirket türüne bağlı olarak gelir vergisi, kurumlar vergisi, damga vergisi ve KDV gibi çeşitli vergileri periyodik olarak ödemeye başlar.

Vergi Mükellefi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Vergi mükellefinin tanımı yaptığımız ve vergi mükellefiyetinin detaylarını incelediğimiz yazımızda konu ile ilgili sıkça sorulan soruları kısaca cevaplamamızda da fayda var.

Her Vatandaş Vergi Mükellefi Midir?

Vergi Usul Kanunu ve diğer vergi kanunları ile kapsam dışında bırakılan vatandaşlar haricinde her vatandaş vergi mükellefidir. Bir vatandaşın vergi mükellefi olması için vergiyi doğuran olayın kişinin sorumluluğunda gerçekleşmesi ve verginin, ilgili kişinin şahsi mal varlığından ödeniyor olması yeterlidir.

Vergi Mükellefi Olabilmek için Aylık Kazancın Ne Kadar Olması Gerekir? 

Vergi mükellefi olabilmek için herhangi bir aylık kazanç sınırı yoktur. Fakat gelir vergisi gibi bazı vergi kalemlerinde belirli bir limitin altında gelire sahip mükellefler vergiden muaf tutulur. Örneğin asgari ücretli çalışanlardan gelir vergisi tahsil edilmez. Bu da gelir vergisi mükellefi olabilmek için asgari ücretten daha fazla aylık kazanca sahip olmak gerektiğini gösterir.

Vergi Mükellefi Bilgisi Ne Demek?

Vergi mükellefi bilgisi, ilgili kişi ve kurumun vergi mükellefi olup olmadığını gösteren bilgilerin toplamıdır. Mükellefiyeti bulunanlar için ise vergi kimlik numarası ve T.C. kimlik numarası gibi bilgiler, mükellef bilgisi olarak kabul edilebilir.

Vergiden Muafiyet Var mıdır?

Ülkemizde çeşitli vergi muafiyeti uygulamaları mevcuttur. Bu muafiyetler kişi, kurum, vergi kalemi, gelir kanalı, ticaret modeli gibi çok sayıda faktöre bağlı olarak belirlenir. Muafiyeti bulunan mükellefler, ilgili vergi kalemi için ödeme yapmazlar. Bununla birlikte bazı vergi türlerinde de vergi indirimi söz konusudur.

Vergi Mükellefiyetliği Nasıl Sonlandırılır? 

Kuruluşlarda vergi mükellefiyetinin sonlandırılması için öncelikle ticari faaliyetlerin sona ermesi gerekir. Örneğin bir işletmenin kapanması ve bunu ilgili kuruma bildirmesi ile mükellefiyet sona erer. Vatandaşlarda ise mükellefiyetin sona ermesi, kişinin vefatı ile gerçekleşir.