Provizyon Nedir? Provizyon Süreci Nasıl İşler?

Bankalar ve ödeme kuruluşları, kartlı alışverişlerin güvenliğini sağlamak için birçok farklı prosedür uygular. Bu prosedürlerden biri kullanıcıların sıkça karşılaştığı provizyon uygulamasıdır. Provizyon uygulaması kapsamında kredi kartı ile yapılan alışverişlerden sonra ödenen ücret bir süre provizyonda bekler. Provizyondaki tutar, bakiye ve borç açısından farklı şekilde işlem görür. Peki, provizyon sistemi nasıl çalışır?

Provizyon Nedir?

Provizyon, kredi kartları ile yapılan harcamanın banka tarafından belirli bir süre bloke edilmesi işlemidir. Bu işlem, yapılan ödemenin kontrolü ve alışverişin güvenliği için uygulanır. Banka veya kredi kartını veren ödeme kuruluşu, söz konusu tutarı satıcıya aktarmadan önce provizyonda bekletir ve gerekli kontrolleri yapar. Provizyona hem online alışverişlerde sanal POS üzerinden geçen ödemeler hem de fiziki mağazalardaki POS cihazlarından yapılan ödemeler dahil edilir.

Bekleyen Provizyon Nedir?

Bekleyen provizyon, provizyon işleminin henüz sona ermediğini gösteren bir kavramdır. Kullanıcı tarafından yapılan ödeme, geçici olarak bloke edilir ve provizyona alınır. Kontrol ve güvenlik adımları tamamlanana kadar ilgili tutar, bekleyen provizyon statüsünde durur. Bu aşamada provizyon süresi işlem türüne ve tutara göre değişebilir.

 Bekleyen provizyonun önemi hem tüketici hem de banka için büyüktür. Banka, yapılan ödemenin geçerliliğini sağlayarak işlemi tamamlarken tüketici de bu süreçte olası dolandırıcılık risklerinden korunur. Bunun dışında ödemenin hizmet alımı sonrası satıcıya geçmesi için de bekleyen provizyon süreci yürütülür. Hizmet kapsamı doğrultusunda bekleyen provizyondaki paranın bir kısmı kart sahibine iade edilebilir.

Provizyon Süreci Nasıl İşler?

Provizyon süreci, kart sahibinin ödeme yapması ile başlar. Ödeme yapıldığı an POS üzerinden geçen tutar, doğrudan provizyon kapsamına alınır. Banka ilgili tutarı bloke ederek kartın kullanılabilir limitini bu tutar kadar düşürür. Bunun sebebi, provizyon süreci tamamlandığında satıcıya aktarılacak kadar bakiyenin kartta bulunmasını sağlamaktır.

Tutar kart limitinden düşülse bile ekstreye borç olarak yansıtılmaz, çünkü henüz ödeme gerçekleşmemiş sayılır. Kart uygunluğu, limit yeterliliği, üye iş yeri geçerliliği gibi çeşitli işlem ve güvenlik kontrolleri yapıldıktan sonra ödeme onaylanır. Bekleyen provizyondaki tutar satıcıya aktarılır ve kullanıcının kartına borç olarak eklenir. 

Başlangıç tutarı ile nihai tutarı farklı olabilen hizmet alımlarında, provziyondaki tutardan daha az veya daha fazla borç yansıtılabilir. Örneğin online market alışverişlerinde kilogram bazlı bir ürünün sipariş edilenden daha az veya daha fazla gelme durumunda teslim edilen miktara göre tutar tahsil edilir. Bu tür provizyon süreçleri, konaklama ve kiralama işlemlerinde de geçerlidir. 

Provizyon Çeşitleri Nelerdir?

Provizyon işlemi, uygulama amacına göre farklı şekillerde isimlendirilir. Bazı provizyon süreçleri birden fazla farklı isimle ifade edilebilir. Fakat provizyon çeşitleri en temel haliyle üç ana başlıkta incelenebilir. Bunlar ön provizyon, güvenlik provizyonu ve chargeback provizyonu şeklinde sıralanabilir.

Ön Provizyon

Ön provizyon, temel provizyon işlemi ile neredeyse aynı olmakla birlikte bu işlemde de tutar geçici olarak bloke edilir. Temel provizyon işlemi her harcamaya uygulanırken ön provizyon genellikle alışveriş sürecinin zamana yayıldığı durumlarda devreye girer.

Ön provizyon, e-Ticaret ödemelerinde sıkça görülür. İnternet üzerinden yapılan alışverişlerde ödemeyi yapan kart sahibi, satın aldığı ürüne anında sahip olamaz. Söz konusu ürünün hazırlanması, kargoya verilmesi ve tüketiciye teslim edilmesi zamana yayılan bir işlemdir. Banka, bu aşamalar tamamlanana kadar hem alıcıyı hem de satıcıyı korumak adına sipariş tutarını ön provizyonda tutar. 

Alınan ürün tüketiciye teslim edildiğinde tüketici tarafından bir itiraz gelmezse ön provizyon işlemi sona erer ve tutar satıcıya aktarılarak karta borç olarak yansıtılır. 

Güvenlik Provizyonu

Güvenlik provizyonu, hizmet alımının uzun bir süreç içermesi ve alınan hizmetin bu süre içerisinde değişkenlik göstermesi durumlarında uygulanan prosedürdür. Çoğunlukla araç kiralamalarında ve otel konaklamalarında uygulanır. Bu hizmetlerin tamamının kullanılmaması veya süreç içerisinde ek hizmetler alınması gibi durumlarda hem alıcının hem de satıcının maddi kayıp yaşamasını önlemek adına güvenlik provizyonu devreye girer.

Kiralama ve konaklama gibi hizmet alımlarında hizmetin temel fiyatı kadar veya temel tutara ekstra bir miktar eklenerek güvenlik provizyonu süreci başlatılır. İlgili tutar bakiyeden düştüğü için kart sahibi bu tutarı farklı amaçla harcayamaz, fakat satıcıya aktarılmadığı için borç olarak da görünmez. 

Kiralık araçlarda eksik yakıt, kaza ve temizlik gibi konulardaki ek masraflar; konaklama işlemlerinde ise bar, yemek ve çeşitli hizmetlerin alınması gibi durumlarda güvenlik provizyonundaki ekstra tutar satıcıya aktarılır. Başlangıçta ücreti ödenen hizmetin tamamen kullanılmadığı durumlarda ise kullanılmayan kısma karşılık gelen tutar, kart sahibine iade edilir. 

Chargeback Provizyonu

Chargeback provizyonu harcamalarda değil, ödeme itirazlarında uygulanan bir işlemdir. Tersine provizyon olarak da yorumlanabilen bu süreç, kart sahibinin bir ödemeye itiraz etmesiyle başlar. Kart sahibinin itiraz ettiği işleme dair tutar, chargeback provizyonuna alınır.

İtiraz sonrası işlemin yapıldığı iş yeri yani satıcı tarafından cevap beklenir. Kart sahibinin itirazı doğrulandığı takdirde chargeback provizyonundaki tutar karta iade edilir. Satıcı, işlemde hata olmadığını kanıtlarsa provizyondaki tutar karta iade edilmez ve satıcıya aktarılır ya da aktarım önceden yapıldıysa karta yeniden borç olarak yansıtılır.

Provizyon ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Provizyonun amaçlarını ve uygulanışını anlattığımıza göre şimdi de bu işlem ile ilgili diğer detaylara dair soruları cevaplayabiliriz.

Provizyondaki Para Geri Alınır mı?

Provizyondaki parayı geri almak mümkündür, fakat bu yapılan harcamanın durumu ile ilgilidir. Kart sahibi banka, iş yerinin bankasından cevap alamazsa veya satıcı işlemi onaylamazsa provizyon süreci sonlandırılarak tutar kart sahibine iade edilir. Ayrıca güvenlik amacıyla konulan provizyonlar da ilgili işlemin tamamlanmasıyla kısmen veya tamamen geri alınabilir.

Provizyon Ne Zaman Geri Yatar?

Provizyona alınan ve sonrasında geri iade edilecek olan tutarlar için işlem süresi 1 ila 7 iş günü arasında değişebilir. Bu süre banka, kart, üye iş yeri, karşı banka, hafta sonu, resmi tatil ve benzeri birçok farklı faktöre göre değişir. Çoğunlukla birkaç gün içinde çözülür. Chargeback provizyonları ile ilgili hukuki sürecin başlaması durumunda paranın geri ödenmesi birkaç ayı bulabilir.

Provizyon Neden Onaylanmaz?

Provizyon onayı alınamamasının kart bakiyesi ve şüpheli işlem gibi nedenleri olabilir. Harcama yapılan iş yerinin veya harcama türünün şüpheli işlem olarak görülmesi durumunda provizyon onaylanmayabilir. Kartta yetersiz bakiye olması durumunda veya yapılan işlem için gerekli izinlerin verilmemesinden dolayı da provizyon reddedilebilir.

Provizyondaki İşlemler Kart Limitinden Düşer mi?

Provizyondaki işlemler ilk aşamada geçici olarak kart limitinden düşer. Provizyon onaylandığı takdirde ilgili tutar, kart limitinden kalıcı olarak düşer. Ret durumunda ise tutar tekrar limite eklenir.

Bekleyen Provizyon İptal Edilir mi?

Şüpheli işlem bildirimlerinde bekleyen provizyon iptali mümkündür. Kayıp/çalıntı durumlarında kartın başkaları tarafından kullanılmış olma ihtimaline karşı kart sahibinin yaptığı itiraz dikkate alınır ve bekleyen provizyon iptal edilir. Ayrıca işlemin satıcı tarafından reddedilmesi veya belirli süre içerisinde onay gelmemesi de iptal sebebidir.

Provizyonlar Harcamalarda Ne Zaman Görünür?

Yapılan harcamalar ilk aşamada provizyon olarak görünür ve harcamalarda görünmesi birkaç gün sürebilir. Genellikle 1-3 iş günü içerisinde ilgili tutar harcama olarak karta yansıtılır ve süreç kart sahibi tarafından takip edilebilir. Provizyon işlemlerinin takibi, internet bankacılığı veya mobil bankacılık uygulamaları aracılığıyla yapılabilir.